Al Fadimem Türküsü’nün Perde Arkası Aralandı: Efsanevi Sevdanın İzinde
Afyonkarahisar’ın İscehisar ilçesine bağlı Cevizli ve Bayat ilçesine bağlı Sağırlı köylerini bir araya getiren, nesilden nesile aktarılan ve gönüllerde taht kuran ‘Al Fadimem’ türküsünün ardındaki sarsıcı gerçek hikaye, titiz bir çalışmayla gün yüzüne çıkarıldı. Yıllardır dilden dile dolaşan bu hüzünlü sevda destanının kökenlerine inen proje, halk müziğimizin derinliklerindeki kayıp hazineleri ortaya koydu.
TÜBİTAK Destekli Proje, Kayıp Sözleri Gün Yüzüne Çıkardı
Türk Dili ve Edebiyatı alanında gerçekleştirilen bu önemli çalışma, TÜBİTAK 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması kapsamında hayata geçirildi. İscehisar Faruk Öksüz Anadolu İmam Hatip Lisesi’nde görev yapan tarih öğretmeni Faruk Karakuş’un danışmanlığında, 12. sınıf öğrencisi Ertuğrul Meriç Boydemir tarafından hazırlanan proje, “Sözden Ezgiye: Fadime ile Efe Kadir’in Hikâyesinin Türküsüyle Yaşayan Belleği” adını taşıyor. Bu kapsamlı araştırma, ‘Al Fadimem’ türküsünün gerçek öyküsünü ve henüz bilinmeyen ilk sözlerini, birinci elden tanıklıklarla derleyerek türküye hak ettiği değeri kazandırmayı amaçlıyor.
Halk Kültüründe Söz ve Anlam Kaymalarının İzini Sürmek
Projenin temel hedeflerinden biri, halk kültürünün en önemli taşıyıcılarından olan türkülerin zaman içinde geçirdiği sözsel ve anlamsal değişimleri gözler önüne sermekti. Bu doğrultuda, ‘Al Fadimem’ türküsünün kahramanları Fadime Bostan ve Efe Kadir ile aynı döneme tanıklık etmiş akrabaları ve köylüleriyle yapılan derinlemesine görüşmeler, araştırmanın en güçlü dayanak noktasını oluşturdu. Bu tanıklıklar, türkünün orijinal haline ışık tuttu.
Bir Aşkın Türküye Dönüşen Dramatik Hikayesi
Yapılan görüşmeler, Efe Kadir’in yetim ve yoksul bir genç olmasından dolayı Fadime ile evlenmek için yeterli maddi imkana sahip olamadığını ortaya koydu. Bu durum üzerine Efe Kadir, sevdiği Fadime’yi kaçırmaya karar verdi. Fadime de bu sevdaya gönüllü olarak katıldı ve Efe Kadir ile birlikte kaçtı. Ancak, dönemin yasalarına göre Fadime’nin yaşı resmi kayıtlarda küçük gösteriliyordu. Ailesinin şikayeti üzerine Efe Kadir tutuklanarak cezaevine gönderildi. Fadime ise ailesi tarafından zorla başka biriyle evlendirildi. Bu acı ayrılık, Efe Kadir’in cezaevinde yazdığı ve yaktığı türkülerle dile geldi. ‘Al Fadimem’ türküsü de bu dokunaklı ağıtlardan biri olarak tarihe geçti.
40 Yıllık Ses Kaydı, Efsaneyi Canlandırdı
Araştırmanın en çarpıcı bulgularından biri, türkünün kahramanı Efe Kadir’in kendi sesinden yapılmış 40 yıllık bir ses kaydının gün yüzüne çıkarılması oldu. 1985 yılında Belçika’da yaşayan oğlu Hasan Kilci’nin talebi üzerine kaydedilen bu nadide kaset, Efe Kadir’in türkünün dört kıtasını bizzat kendi sesiyle okuduğunu belgeledi. Ali Kalkan, Veli Kilci ve aile bireyleri tarafından özenle saklanan bu kayıt, ‘Al Fadimem’ türküsünün ilk ve en doğru sözlerine ulaşmada adeta bir anahtar görevi gördü. Saha çalışmaları ve bu özel kayıt sayesinde, günümüzde bilinen sözlerden farklı, daha önce hiç kayıt altına alınmamış kıtalar da tespit edildi. Böylece ‘Al Fadimem’ türküsünün kuşaklar boyunca geçirdiği değişim, somut kanıtlarla belgelenmiş oldu. Bu çalışma, gazeteinsan.com.tr olarak halk müziğimizin zenginliğini ve geçmişten günümüze uzanan kültürel mirası koruma adına attığımız önemli bir adımdır.
