E-Ticaretin Gölgesindeki ‘İade Ekonomisi’: Lüks Tüketimin Gizli Maliyeti
Günümüzün hızla dijitalleşen dünyasında, e-ticaretin sunduğu ‘tek tıkla iade’ kolaylığı, tüketiciler için büyük bir konfor alanı yaratmış durumda. Ancak bu görünürdeki basitliğin ardında, hem işletmeleri hem de gezegenimizi zorlayan devasa bir lojistik operasyon ve artan bir iade ekonomisi gerçeği yatıyor. Yaşar Üniversitesi Lojistik Yönetimi Bölümü’nden Dr. Öğretim Üyesi Melisa Özbiltekin Pala, bu büyüyen olgunun hem ekonomik hem de çevresel boyutlarını mercek altına aldı.
Tek Bir Ürünün Geri Dönüş Yolculuğu: Maliyetleri Katlayan Süreç
Dr. Pala’nın vurguladığı gibi, online alışverişin yaygınlaşmasıyla birlikte ürün iadeleri, lojistik sektörü için ciddi bir meydan okumaya dönüştü. Özellikle giyim sektöründe gözlenen yüksek iade oranları, ‘tersine lojistik’ kavramını ön plana çıkarıyor. Bir ürünün müşteri elinden çıkıp depoya geri dönmesi, basit bir işlem gibi görünse de aslında birden çok adımı içeren karmaşık bir süreci tetikliyor. Bu süreç; ürünün toplanması, taşınması, detaylı bir kalite kontrolünden geçirilmesi, yeniden paketlenmesi ve tekrar stoklara alınması gibi pek çok operasyonu kapsıyor.
Dr. Pala, bu sürecin maliyetini çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyor: “Bir kazağın üretim maliyeti, genellikle ölçek ekonomileri sayesinde oldukça düşüktür. Ancak iade edilen bir kazağın geri dönüşüm süreci, tekil bazda üretim maliyetini aşan bir operasyonel yük oluşturabiliyor. Bu durum, bazı firmaları iade edilen ürünleri yeniden satışa sunmak yerine imha etmeye yöneltebiliyor.” Bu durum, hem ekonomik kayıp hem de israf anlamına geliyor.
Görünmez Karbon Ayak İzi: ‘Uyar mı?’ Sorusu Çevreyi Tehdit Ediyor
Tüketicilerin en sık iade nedeni olarak belirttiği ‘beden uyuşmazlığı’, kontrolsüz bir şekilde yönetildiğinde ciddi çevresel sorunlara yol açıyor. Tüketicinin ‘uymazsa geri gönderirim’ rahatlığı, arka planda devasa bir karbon ayak izi yaratıyor. Dr. Pala, bu durumu şöyle açıklıyor:
“Bir ürünün kargo ile toplanma merkezlerine, ardından ayrıştırma ve kalite kontrol birimlerine taşınması, yeniden paketlenmesi ve tekrar stoklanıp sevkiyata hazırlanması, önemli miktarda enerji tüketimine ve dolayısıyla karbon salınımına neden oluyor. Özellikle moda perakendeciliğinde, bir ürünün iade süreci boyunca oluşturduğu karbon emisyonu, ilk sevkiyat sırasındaki emisyonu bile aşabiliyor. Bu da sektörde ciddi bir ekolojik yük oluşturuyor.”
Yani, tüketicinin sıradan bir eylemi olarak gördüğü ‘iade’, aslında gezegenimiz üzerinde önemli bir çevresel maliyet yüklüyor ve iade ekonomisinin sürdürülebilirlik açısından acilen yeniden ele alınması gerektiğini gösteriyor.
Çözüm Tersine Lojistikte: Verimlilik ve Sürdürülebilirlik Bir Arada
Dr. Pala, bu karmaşık sorunun çözümünün stratejik iyileştirmelerden geçtiğini vurguluyor. Tersine lojistik süreçlerinin dikkatli ve düzenli bir şekilde planlanıp yönetilmesiyle, risklerin en aza indirilebileceğini belirtiyor. Taşıma planlamasının optimize edilmesi, enerji verimliliğinin artırılması ve etkili geri dönüşüm altyapılarının kurulması gibi adımlar, hem operasyonel maliyetleri düşürecek hem de çevresel etkileri azaltacaktır.
Sonuç olarak, doğru yönetilen bir tersine lojistik sistemi, işletmelerin verimliliğini artırırken aynı zamanda sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmalarına da katkı sağlayacaktır. gazeteinsan.com.tr olarak, e-ticaretin sunduğu kolaylıkların ardındaki bu önemli dengeyi ve iade ekonomisinin geleceğini yakından takip etmeye devam edeceğiz.
