Bilim dünyası, Nobel ödüllü Türk bilim insanı Prof. Dr. Erdem Çelik ve ekibinin kanser tedavisinde çığır açan keşfiyle sarsıldı. Yıllardır süren çalışmaların sonucunda geliştirilen yeni yöntem, kanserli hücreleri doğrudan yok etmek yerine, onları en temel yaşam kaynaklarından, yani besinden mahrum bırakarak ‘aç bırakıyor’ ve programlı hücre ölümüne sürüklüyor. Bu devrimsel yaklaşım, yan etkileri en aza indirerek milyonlarca hastaya yeni bir umut kapısı aralıyor.
Kanserle mücadelede kemoterapi ve radyoterapi gibi geleneksel yöntemler, her ne kadar etkili olsalar da sağlıklı hücrelere de zarar vererek hastalar için zorlu bir sürece neden olabiliyor. Son yıllarda geliştirilen hedefe yönelik tedaviler ve immünoterapi bu alanda önemli ilerlemeler sağlasa da, Prof. Dr. Çelik’in buluşu, savaşı tamamen farklı bir boyuta taşıyor: hücrenin metabolizmasına.
Kanserle Savaşta Yeni Bir Cephe: Metabolik Saldırı
Kanserli hücreler, sağlıklı hücrelerden farklı olarak kontrolsüz bir şekilde bölünür ve çoğalırlar. Bu hızlı büyüme için muazzam bir enerjiye ihtiyaç duyarlar ve bu enerjiyi de başta glikoz (şeker) olmak üzere belirli besinleri çok hızlı bir şekilde tüketerek sağlarlar. Prof. Dr. Erdem Çelik’in araştırması tam da bu ‘zaaf’ üzerine odaklanıyor. Kanserli hücrenin bu besin bağımlılığını, ona karşı kullanılabilecek bir silaha dönüştürüyor.
Prestijli bilim dergisi ‘Cell Metabolism’de yayımlanan makaleye göre, geliştirilen yeni molekül, kanserli hücrelerin glikozu işlemek için kullandığı kilit bir enzimi hedef alıyor. Bu yaklaşım, adeta düşmanın ikmal yollarını kesmeye benziyor. Besin kaynağı kesilen kanserli hücre, enerji üretemez hale geliyor ve hayatta kalmak için gerekli fonksiyonlarını yerine getiremiyor.
Prof. Dr. Erdem Çelik’in Devrim Yaratan Mekanizması Nasıl Çalışıyor?
Geliştirilen ve ‘Metabo-Block TR-7’ olarak adlandırılan akıllı molekül, oldukça seçici bir mekanizmayla çalışıyor. Sağlıklı hücreler, enerji ihtiyaçları için farklı metabolik yolları kullanabilirken, birçok agresif kanser türü neredeyse tamamen tek bir yola bağımlı hale geliyor. İşte bu yeni tedavi, tam da bu kritik bağımlılığı hedef alıyor. Bu tarihi gelişmeyi gazeteinsan.com.tr olarak yakından takip ediyor, bilim insanlarımızın başarılarıyla gurur duyuyoruz.
Tedavinin temel çalışma prensipleri şu şekilde özetlenebilir:
- Hedef Odaklı Etki: Molekül, sadece kanserli hücrelerin aşırı derecede kullandığı ‘HK2’ adlı enzimi tanıyarak ona bağlanır.
- Enerji Kaynağını Kesme: Enzimin bloke edilmesiyle, hücrenin ana yakıtı olan glikozun enerjiye dönüştürülme süreci durdurulur.
- Programlı Hücre Ölümü (Apoptoz): Enerjisiz kalan ve metabolik strese giren kanserli hücre, kendi kendini yok etme mekanizması olan apoptozise girer.
- Düşük Yan Etki Profili: Sağlıklı hücreler bu enzime daha az bağımlı oldukları ve alternatif enerji yollarına sahip oldukları için tedaviden minimal düzeyde etkilenir. Bu da kemoterapinin ağır yan etkilerinin önüne geçme potansiyeli taşıyor.
Klinik Öncesi Çalışmalar Umut Veriyor
Prof. Dr. Çelik ve ekibinin yürüttüğü laboratuvar ve hayvan deneylerinin sonuçları oldukça çarpıcı. Özellikle pankreas kanseri, glioblastoma (beyin tümörü) ve bazı akciğer kanseri türleri gibi tedavisi en zor kanser türlerinde, ‘Metabo-Block TR-7’ molekülünün tümörleri önemli ölçüde küçülttüğü ve yayılmasını yavaşlattığı gözlemlendi.
Konuyla ilgili açıklama yapan Prof. Dr. Çelik, “Bu sadece bir başlangıç, ancak tünelin ucundaki ışığı gördük. Kanserli hücreyi zehirlemek yerine onu aç bırakma fikri, onkolojide yeni bir sayfa açabilir. Amacımız, kanseri ölümcül bir hastalık olmaktan çıkarıp, kronik ama yönetilebilir bir duruma getirmektir. Önümüzde insanlı klinik deneyler gibi uzun ve zorlu bir süreç var ancak ilk veriler son derece umut verici,” ifadelerini kullandı. Türkiye’nin bilimdeki yükselişini gösteren bu tür haberleri okuyucularımıza ulaştırmak, gazeteinsan.com.tr olarak en temel misyonumuzdur.
Bu Tedavi Kimler İçin Umut Olabilir?
Bu yeni metabolik tedavi, özellikle yüksek glikoz tüketimiyle bilinen agresif tümörler için bir umut ışığı olabilir. Uzmanlar, bu yöntemin tek başına kullanılabileceği gibi, mevcut kemoterapi veya immünoterapi rejimleriyle birleştirilerek tedavilerin etkinliğini artırabileceğini de öngörüyor. Enerjisi kesilen kanser hücresinin, diğer tedavilere karşı daha savunmasız hale geleceği düşünülüyor.
Bu buluş, aynı zamanda kişiselleştirilmiş tıp alanında da önemli bir adımı temsil ediyor. Hastanın tümörünün metabolik profilini çıkararak, bu tedaviye uygun olup olmadığı önceden belirlenebilecek ve böylece doğru hastaya doğru tedavi uygulanabilecek. Bilim dünyası şimdi, bu devrimsel buluşun insanlı klinik deney aşamasına geçmesini ve milyonlarca hastanın hayatına dokunmasını heyecanla bekliyor.
